(1)

Silne zaangażowanie obywatelskie na rzecz waloryzacji wiedzy ma zasadnicze znaczenie dla przyspieszenia wykorzystywania innowacyjnych rozwiązań oraz opracowywania nowych technologii, produktów i usług z myślą o sprostaniu najpilniejszym wyzwaniom społecznym, przy jednoczesnym zapewnieniu sprawiedliwej ekologicznej i cyfrowej transformacji (1).

(2)

W kodeksie praktyk dotyczącym zaangażowania obywatelskiego na rzecz waloryzacji wiedzy uwzględniono nowe kierunki wyznaczone w zaleceniu Rady w sprawie zasad przewodnich w odniesieniu do waloryzacji wiedzy, ponieważ zachęca się w nim do ustanawiania powiązań między wszystkimi podmiotami działającymi w sferze badań naukowych i innowacji oraz do sprzyjania współtworzeniu między tymi podmiotami, a także podkreśla się w nim znaczenie umiejętności i praktyk w zakresie przedsiębiorczości (2). Kodeks praktyk wnosi również wkład w realizację działania „Udoskonalenie wskazówek UE dotyczących lepszej waloryzacji wiedzy” stanowiącego jeden z elementów programu polityki w zakresie EPB na lata 2022-2024 (3).

(3)

W konkluzjach Rady w sprawie Nowego europejskiego planu na rzecz innowacji stwierdzono, że społeczności, miasta i regiony odgrywają ważną rolę w budowaniu konkurencyjnych w skali światowej ekosystemów badań naukowych i innowacji oraz strategii wzrostu. Potwierdzono w nich ponadto potrzebę zachęcania instytucji szkolnictwa wyższego, aby zwiększały swoje zdolności do współpracy ze swoimi ekosystemami, w tym z podmiotami społecznymi, poprzez szerzenie niezbędnej wiedzy oraz niezbędnych umiejętności i kompetencji (4).

(4)

W zaleceniu Rady w sprawie Paktu na rzecz badań naukowych i innowacji w Europie wezwano do propagowania zwiększania aktywnego udziału obywateli i społeczeństwa w badaniach naukowych i innowacjach we wszystkich ich wymiarach, zwiększania świadomości korzyści i oddziaływania badań naukowych i innowacji na codzienne życie ludzi, zapewnienia większej różnorodności podejść do projektowania i wdrażania polityki w zakresie badań naukowych i innowacji oraz sprawienia, aby badania naukowe i innowacje miały większe znaczenie dla społeczeństwa (5).

(5)

W zaleceniu Rady (6) w sprawie europejskich ram mających na celu przyciąganie i zatrzymywanie talentów w obszarze badań naukowych, innowacji i przedsiębiorczości w Europie państwom członkowskim zalecono położenie szczególnego nacisku na programy mające na celu wzmocnienie umiejętności potrzebnych naukowcom do zaangażowania się w działania związane z waloryzacją wiedzy oraz promowanie i wspieranie systemów oceny i wynagradzania naukowców, które m.in. obejmują uznawanie różnorodności produktów i działań, uwzględniając interakcję ze społeczeństwem.

(6)

Przejście na system otwartej nauki i otwartych innowacji zarówno wiąże się z wyzwaniami, jak i stwarza szanse dla zmieniającego się ekosystemu badań naukowych i innowacji. Znaczenie podejścia opartego na nauce obywatelskiej jako kluczowego elementu europejskiej przestrzeni badawczej przyczyniającego się do rozwoju badań naukowych wzrosło, natomiast zaangażowanie obywateli i społeczeństwa w działania związane z badaniami naukowymi i innowacjami zwiększa znaczenie badań naukowych jako metody zaspokajania potrzeb społecznych i sprzyja budowaniu zaufania do nauki. Zmiany te powinny zapewnić doskonałość i oddziaływanie unijnych inwestycji w badania naukowe i innowacje, a jednocześnie chronić interesy Unii. W tym kontekście zestaw narzędzi służący przeciwdziałaniu zagranicznej ingerencji w badania naukowe i innowacje (7) sprzyja zwiększaniu świadomości i budowaniu odporności w sektorze badań naukowych i innowacji w całej Europie, aby zwiększyć poziom bezpieczeństwa wspólnych działań w dziedzinie badań naukowych i innowacji (8).

(7)

Zaangażowanie obywatelskie na rzecz waloryzacji wiedzy wiąże się z szansami i wyzwaniami, ponieważ w procesie tym mogą brać udział różnego rodzaju podmioty, takie jak uniwersytety, organizacje badawcze, przedsiębiorstwa, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), społeczności lokalne i organy na szczeblu gminy, organizacje pozarządowe (NGO), grupy obywateli, partnerzy społeczni oraz instytucje kultury i sztuki, dysponujące unikalnymi kompetencjami i wnoszące unikalny wkład w skuteczną waloryzację wiedzy (9).

(8)

Zaangażowanie obywatelskie powinno stanowić standardową praktykę w dziedzinie waloryzacji wiedzy, w szczególności wówczas, gdy waloryzacja ta ma na celu nie tylko wygenerowanie tradycyjnych czynników napędzających zysk, ale również zapewnienie możliwości lepszego zaspokajania potrzeb obywateli i przyniesienie korzyści społeczeństwu. Działania w tym zakresie powinny wspierać zrównoważone i powtarzające się zaangażowanie grup i społeczności w sprzyjającym środowisku, w którym uzyskiwane korzyści i generowana wartość są doceniane, a organizacje opracowują podejścia strategiczne służące ich propagowaniu.

(9)

Celem kodeksu praktyk dotyczącego zaangażowania obywatelskiego na rzecz waloryzacji wiedzy jest dostarczenie podmiotom działającym w sferze badań naukowych i innowacji skutecznych wytycznych i odpowiednich narzędzi. Kodeks praktyk będzie wspierał podmioty działające w sferze badań naukowych i innowacji w procesie tworzenia sprzyjającego środowiska, ułatwi opracowywanie procesów i praktyk partycypacyjnych oraz wniesie wkład w budowanie zrównoważonego zaangażowania obywatelskiego zapewniającego możliwość lepszego dopasowywania innowacyjnych, opartych na wiedzy rozwiązań do potrzeb obywateli.

(10)

Kodeks praktyk opracowano w oparciu o informacje przekazane przez wspólnotę praktyków ds. zaangażowania obywatelskiego na rzecz waloryzacji wiedzy, a także na podstawie wyników badania dotyczącego najlepszych praktyk w zakresie zaangażowania obywatelskiego na rzecz waloryzacji wiedzy (10).

(11)

Do korzystania z kodeksu praktyk zachęca się wszystkie podmioty działające w sferze badań naukowych i innowacji, takie jak uniwersytety i inne instytucje szkolnictwa wyższego, publiczne i prywatne organizacje zajmujące się badaniami naukowymi, innowacjami i technologiami, infrastruktury badawcze i technologiczne, dowolnej wielkości przedsiębiorstwa, decydentów i inne podmioty, takie jak miasta i społeczności, społeczeństwo obywatelskie i grupy obywateli, oraz pośredników, m.in. specjalistów ds. transferu wiedzy i technologii, inkubatory, parki naukowe, laboratoria, centra itp.

(12)

Wprawdzie zalecenia przedstawione w pkt 2 kodeksu praktyk odnoszą się do poziomu organizacji, zawierają one również istotne wskazówki dla pojedynczych naukowców, innowatorów, praktyków w dziedzinie zaangażowania obywatelskiego i członków ich zespołów. Celem zaleceń sformułowanych w pkt 3 kodeksu praktyk jest nadanie kierunku działaniom praktyków zajmujących się opracowywaniem i wdrażaniem programów i inicjatyw w zakresie zaangażowania obywatelskiego; są one również skierowane do wszystkich podmiotów i zainteresowanych stron, które mają kluczowe znaczenie dla powodzenia tych programów i inicjatyw (m.in. obywatele, naukowcy, przedstawiciele przemysłu, pośrednicy i decydenci).

(13)

Wspomniane wytyczne przyczynią się do wzmocnienia prężnie działającego środowiska badań naukowych i innowacji w ramach EPB i zapewnią możliwość lepszego rozpoznawania potencjału zaangażowania obywatelskiego jako czynnika sprzyjającego skutecznej waloryzacji wiedzy oraz pozytywnym przemianom społecznym,