Jakie są skutki postępowania upadłościowego w VAT

Postępowanie upadłościowe dzieli się na dwie części. W trakcie pierwszej z nich sąd bada, czy istnieją przesłanki ogłoszenia upadłości. Następnie dokonuje wyboru trybu (sposobu), w którym cele postępowania mają być osiągnięte w najbardziej optymalny sposób. Natomiast w ramach drugiej części postępowania następuje zawarcie układu upadłego z wierzycielami lub likwidacja majątku upadłego i zaspokojenie wierzycieli z uzyskanych w ten sposób środków.

Stosunkowo często pojawiają się wątpliwości co do skutków postępowania upadłościowego w VAT. Wątpliwości te dotyczą w szczególności:

1) statusu podatkowego upadłych przedsiębiorców,

2) opodatkowania czynności wykonywanych przez syndyka w imieniu upadłego oraz

3) statusu podatkowego syndyków masy upadłości (a także nadzorców sądowych oraz zarządców).

1. Upadli przedsiębiorcy jako podatnicy VAT

Ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy nie wpływa na jego status podatkowy. W szczególności na skutek ogłoszenia upadłości przedsiębiorca nie przestaje być podatnikiem podatku od towarów i usług.

Jak wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 25 lipca 2002 r., który jest nadal aktualny (sygn. akt III SA 84/01, publ. Monitor Podatkowy 2003/3/44), w przypadku ogłoszenia upadłości: Podatnikiem podatku od towarów i usług pozostaje jednakże nadal upadły, a nie syndyk zarządzający majątkiem. Na skutek upadłości upadły nie traci bowiem ani osobowości prawnej, ani prawa własności majątku. Orzecznictwo to przyjmuje też, że syndyk tylko reprezentuje upadłego (zob. wyrok NSA z 2.01.1995 r., SA/Kr 198/95), działając w jego imieniu i na rachunek upadłego (zob. wyrok NSA z 6.7.1995 r., SA/Bk 214/94).