Kiedy mamy do czynienia z pustą fakturą i jak ją rozliczyć

Pomocne w wyjaśnieniu wątpliwości są przede wszystkim orzecznictwa i interpretacje organów podatkowych. Przedstawiamy odpowiedzi na najbardziej problematyczne pytania.

Kiedy art. 108 ust. 1 ustawy o VAT ma zastosowanie

W przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty (art. 108 ust. 1 ustawy o VAT). Obowiązek zapłaty VAT występuje również wtedy, gdy podatnik wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku wyższą od kwoty podatku należnego.

Przepis ten nie odnosi się do instytucji podatnika VAT (co zasadniczo czyni ustawa o VAT w swych regulacjach), ale ma zakres znacznie szerszy. Obejmuje wiele innych podmiotów, które mogą, ale nie muszą, być podatnikami VAT (w tym mogą to być podatnicy zwolnieni z VAT).

Ponadto nie ulega wątpliwości, że art. 108 ust. 1 ustawy o VAT znajduje zastosowanie w każdym przypadku, gdy w sposób nieuzasadniony zostanie wystawiona faktura z wykazaną kwotą VAT. Przepis ten obejmuje zatem wszelkie możliwe przypadki, gdy np.:

● doszło do transakcji, ale była ona zwolniona lub nieopodatkowana VAT,

● faktura nie dokumentuje żadnej rzeczywistej czynności (pusta faktura w ścisłym tego słowa znaczeniu),

● dla danej transakcji wystawiono więcej niż jedną fakturę.

Ustawodawca nie dokonuje również jakiegokolwiek rozróżnienia między świadomym wystawieniem pustej faktury w nieuczciwych celach a zwykłą pomyłką. Oba przypadki nieuzasadnionego wystawiania faktury podlegają regulacji art. 108 ust. 1 ustawy o VAT.

Należy jednak podkreślić, że zakres stosowania sankcji określonej w art. 108 ust. 1 ustawy o VAT (podobnie zresztą jak odpowiadającego mu art. 33 ust. 1 starej ustawy z 1993 r.) budzi istotne wątpliwości. Można bowiem spotkać się i z takim stanowiskiem, że omawiany przepis art. 108 ust. 1 ustawy o VAT nie dotyczy przypadków, gdy faktura nie dokumentuje żadnej rzeczywistej transakcji, czyli jest ona pustą fakturą w ścisłym tego słowa znaczeniu. Zwolennicy tej tezy argumentują, że przepis art. 108 ustawy o VAT posługuje się wyrażeniem "kwota podatku", który nie może zaistnieć, gdy nie ma jakiejkolwiek transakcji. Taki pogląd zaprezentował NSA w uchwale z 22 kwietnia 2002 r., sygn. akt FPS 2/02 (aczkolwiek jeszcze na gruncie starej ustawy z 1993 r.), oraz WSA w Warszawie w wyroku z 13 września 2007 r., sygn. akt II SA/Wa 594/07.